در مطلب قبلی، ارکان انتشار اوراق توضیح داده شد. در این مطلب، یکی از انواع اوراق مالی اسلامی که اوراق اجاره نامیده میشود و به واسطۀ آن تأمینمالی برای شرکتها صورت میگیرد، توضیح داده میشود.
انتشار اوراق اجاره در بازار سرمایه به ۲ دلیل صورت میگیرد:
- تأمین دارایی: این اوراق به منظور تأمینمالی جهت خرید دارایی برای یک شرکت دیگر منتشر میشود. (جدایی بانی و فروشنده)
- تأمین نقدینگی: به این منظور شرکتها برای تأمین نقدینگی لازم، داراییها خود را به فروش رسانده و بلافاصله خودشان آنها را اجاره میکنند. (اتحاد بانی و فروشنده)
انتشار اوراق اجاره بابت تأمین دارایی (جدایی بانی از فروشنده)
این مورد با ذکر مثال توضیح داده میشود؛ شرکت هواپیمایی ماهان تمایل به خرید دو فروند هواپیما دارد اما منابع کافی جهت خرید آن را ندارد؛ به این منظور به یک مشاور عرضه (شرکت تأمین سرمایه) مراجعه کرده و مشاور عرضه با مراجعه به سازمان، مجوز انتشار اوراق را دریافت میکند. با صدور مجوز، سازمان یک نهاد واسط به اوراق اختصاص میدهد. نهاد واسط به انتشار اوراق میپردازد و اوراق منتشر شده توسط خریداران، خریداری شده و وجه حاصل از آن به نهاد واسط پرداخت میشود. نهاد واسط وجه حاصل را به ایرباس که شرکت فروشندۀ هواپیما است پرداخت میکند و شرکت ایرباس، دو فروند هواپیما را در اختیار نهاد واسط قرار میدهد. در واقع ایرباس سند دو هواپیمای مذکور را به نام نهاد واسط به وکالت از خریداران اوراق میزند. حال بانی که شرکت ماهان است، این دو فروند هواپیما را از نهاد واسط اجاره میکند و به جای اجارهبها به عنوان مثال %۲۱ سود اوراق اجاره را به سپردهگذاری مرکزی پرداخت میکند؛ زیرا که سپردهگذاری مرکزی عامل پرداخت است و سپردهگذاری نیز هر سه ماه یکبار به نسبت تعداد روزی که خریداران مالک اوراق بودند سود را به حساب خریداران پرداخت میکند. در تاریخ سررسید، بانی که در اینجا شرکت ماهان است، آخرین کوپن سود و مبلغ اصل اوراق را به حساب سپردهگذاری مرکزی واریز میکند و سپردهگذاری مرکزی نیز مبلغ اسمی اوراق را به خریداران اوراق پرداخت میکند. در این حالت، یک راه این است که نهاد واسط دو فروند هواپیما را به شرکت ماهان و یا هر شرکت دیگری که تمایل به خرید آن داشته باشد بفروشد و یا اینکه خریداران اوراق، نهاد واسط و سازمان بورس، زمانی که قرارداد اجاره را تنظیم میکنند، این قرارداد را تحت عنوان اجاره به شرط تملیک تنظیم کنند که طبق این قرارداد، قیمت هواپیما همان مبلغ اسمی اوراق است و تحت تأثیر نوسانات قرار نمیگیرد و شرکت بانی متعهد به خرید دارایی میشود. خلاصۀ مباحث مطرح شده در شکل زیر نمایش داده میشود:
شکل (۱): سازوکار انتشار اوراق اجاره به شرط تملیک
شکل (۲): ترکیب سهامداری شرکت نهاد واسط
در این مطلب، فرآیند انتشار اوراق اجاره بابت تأمین دارایی توضیح داده شد. در مطلب بعدی، فرآیند انتشار اوراق اجاره بابت تأمین نقدینگی توضیح داده خواهد شد.